نویسنده : دکتر بهاره سپهریان
روکش سرامیکی چیست و چه مزایا و عوارضی دارد؟
انجام درمانهای زیبایی دندانهای قدامی همیشه در لیست چالش‌های موجود در مطب های دندانپزشکی بوده است. همراه با تکامل مواد دندانپزشکی، گزینه‌های درمانی پیش رو در این زمینه نیز افزایش یافته است: هم اکنون علاوه بر پر کردن مستقیم با کامپوزیت رزین و روکش دندان PFM، روکشهای سرامیکی و اینله و انله دندان نیز در دسترس هستند. در این شرایط، دندانپزشک و بیمار می‌توانند بهترین روش درمانی را از میان گزینه‌های متعددی که از 15 تا 20 سال پیش در دسترس قرار دارد انتخاب کنند.
روش درمانی مورد نظر هم بر اساس معیارهای زیبایی و هم بر اساس نیازهای درمانی بیمار برای فرد انتخاب می‌شود.
ترمیم دندان با استفاده از روکش لمینت سرامیکی از سال 1938 توسط چارلز پینکوس معرفی شده و از همان زمان تا کنون ثابت شده است که یک روش خوب برایدرمانهای زیبایی با دوام دندانهای جلوی دهان است.
استفاده از لمینت سرامیکی روش محافظ کارانه‌تری نسبت به قرار دادن روکش دندان بوده و در طول 15 سال استفاده بالینی، آمار بسیار خوب و موفقیت آمیزی را از خود به جای گذاشته است.
چرا روکش سرامیکی دندان چنین محبوب است؟
سرامیک‌های دندانی به دلیل ثبات رنگ، زیست سازگاری( منظور عدم آسیب به بدن)، خواص مکانیکی و زیبایی عالی، موادی هستند که به صورت متداول در ترمیم‌های زیبایی دندان مورد استفاده قرار میگیرند. اگر بخواهم واضح تر علت این همه محبوبیت را بیان کنم باید بگویم که در حال حاضر، ایده‌ی کاهش میزان تهاجمی بودن درمان های ترمیمی دندان ( درمانهای محافظه کارانه) باعث شده استفاده از روکشهای دندان تمام سرامیکی روز به روز در حال افزایش است.
روکش سرامیکی دندان از چه ساخته می‌شود؟
برای ساخت روکشهای سرامیکی دندان، از سه نوع سرامیک استفاده می‌شود:
- سرامیک‌های فلدسپاتیک
- شیشه سرامیک حاوی لوسیت
- شیشه سرامیک حاوی لیتیوم دی سیلیکات
تفاوت انواع روکشهای سرامیکی دندان در چیست؟
تمامی این سرامیک‌ها از نظر خواص بصری و زیبایی، مانند دندان طبیعی هستند، اما خواص مکانیکی آنها با یکدیگر تفاوت دارند. مقاومت مکانیکی مواد استفاده شده در این روکش‌ها، هم برای طی کردن مراحل ساخت و هم برای مقاوم بودن در دهان فرد و انجام وظایف یک دندان طبیعی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
تکنیک‌های آماده سازی دندان برای قرار گرفتن روکش تمام سرامیکی می‌تواند بسته به نیازهای زیبایی بیمار، نوع روکش‌هایی که قرار است ساخته شوند، اندیکاسیون و موارد منع مصرف متفاوت باشد.
علت استفاده از روکش های تمام سرامیک دندان در دندانپزشکی چیست؟
اندیکاسیون (دلیل استفاده از یک روش) این روش به حدی گسترش یافته است که هم اکنون از آن به طور رایج در کلینیک‌های دندانپزشکی استفاده می‌شود. اندیکاسیون‌های این روش شامل موارد زیر است:
- اصلاح به هم ریختگی‌های دندانی
- ایجاد تغییر در مورفولوژی (ریخت شناسی) ظاهر دندانهای مبتلا به میکرودنشیا (کوچک بودن دندان) یا جا به جایی دندانها (اصلاح بدفرمی‌های دندانی)
- وجود دیاستم (فاصله بین دندانها) یا امبراژورهای (فضای خالی مثلثی بین دندانها) انسیزال (لبه تیز چهار دندان قدامی بالا و پایین) ضعیف
- ترمیم شکستگی‌های انسیزال (لبه دندانهای جلویی)
- ترمیم‌های وسیع دندانهای قدامی
- تغییر مینای دندان
- اصلاح بدرنگی های دندانی
- اصلاح راهنمای قدامی دندانها ( anterior guidance)
- بازسازی تاج دندانهای به شدت تخریب شده، دندانهایی که عصب کشی شده اند.
با وجود چنین تنوعی که در موقعیت‌های بالینی مختلف وجود دارد، اما تمام روکشهای سرامیک‌های مورد استفاده آن طور که انتظار می‌رود عمل نخواهند کرد. یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که برای موفقیت روکش سرامیکی دندان باید مورد توجه قرار گیرد، انتخاب مناسب نوع سرامیک مورد استفاده است.
در ادامه، در مورد
نوع سرامیک‌هایی که در ساخت لمینتها و روکش های سرامیکی استفاده می‌شوند و همچینین موارد استفاده از آنها صحبت خواهیم کرد.
طبقه بندی سرامیک‌های دندانی بر اساس ترکیب
برای بهبود وضعیت زیبایی دندانهای قدامی با استفاده از روکش‌ها و لمینت سرامیکی، از انواع مختلفی از مواد سرامیکی استفاده می‌شود. پیش از بررسی اینکه بهترین انتخاب با توجه به وضعیت بالینی بیمار چیست، بهتر است نگاه مختصری به طبقه بندی مواد سرامیکی داشته باشیم.
سرامیک‌ها بر اساس دمای پخت، ترکیب و روشی که برای ساخت آنها استفاده می‌شود، در سه دسته طبقه بندی می‌شوند. طبقه بندی سرامیک‌ها بر اساس ترکیبشان به صورت زیر است:
- سرامیک‌های شیشه‌ای
- سرامیک‌های آلومینا
- سرامیک‌های زیرکونیا
انتخاب نوع سرامیک برای ساخت روکش یا لمینت سرامیکی بر اساس وضعیت دندانها
دو فاکتور مهم در انتخاب نوع سرامیک مورد استفاده در ساخت روکش لمینت سرامیکی دخیل است: میزان باری که روکش تحت آن قرار می‌گیرد و میزان تغییر رنگ مورد نیاز (سایه لمینت) در ساخت روکش لمینت سرامیکی.
- میزان بار وارده بر روکش سرامیکی: هنگامی که بار وارد شده بر سرامیک زیاد باشد، برای ساخت روکش باید از موادی استفاده کنیم که مقاومت زیادی در برابر شکستگی دارند. در شرایط پرخطری که بار زیادی روی دندان قرار دارد (مانند دندان قروچه)، باید از سرامیک‌هایی با استحکام بالا مانند سرامیک‌های آلومینا یا زیرکونیا استفاده شود. سرامیک‌های زیرکونیا قوی‌تر از سایر روکشهای سرامیکی بوده و می‌توانند به تقویت دندانهایی که ساختار ضعیفی دارند کمک کنند. در ساخت این روکش‌ها همان موادی استفاده می‌شود که در ساخت روکش دندان مورد استفاده قرار میگیرند؛ این مواد در برابر شکستگی بسیار مقاوم هستند. علاوه بر این موارد، به دلیل مات بودن این نوع سرامیک می‌توان به وسیله آن به خوبی بد رنگی دندان زیرین را پوشاند. پس از قرار دادن روکشهای زیرکونیا باید به خوبی از آنها نگهداری شده و تقریبا هر10سال یک بار تعویض شوند تا عملکرد و زیبایی خود را به خوبی حفظ کنند.
- تاثیر سایه بر انتخاب نوع سرامیک مورد استفاده در ساخت روکش لمینت سرامیکی: در لمینت پرسلن (روکشهای لیتیوم دی سیلیکات مثل IPS-EMAX) ساختار دندان نگهدارنده یا مواد پایه ترمیم زیبایی به عنوان منبع اصلی رنگ نهایی روکش در نظر گرفته می‌شود. شفافیت یک پدیده طبیعی است که در میان سرامیک‌های مختلف متفاوت بوده و به طور کلی این میزان در سرامیک‌ها نسبت به مینای طبیعی دندان کمتر است. به همین دلیل، پزشکان در انتخاب سایه روکش سرامیکی که بتواند از نظر ظاهری مانند سایر دندانهای مجاور باشد، به خصوص در شرایطی که دندانهای مجاور تغییر رنگ داده باشند، با چالش مواجه خواهند شد. بنابراین برای از بین بردن اثرات نامطلوب، باید عواملی از جمله ضخامت سرامیک، نوع سرامیک، سایه و رنگ آن در تهیه روکش در نظر گرفته شود.
انتخاب روکش سرامیک دندانی بر اساس نیاز بیماران
برای انتخاب صحیح نوع سرامیک در زمینه رنگ، بیماران به دو دسته تقسیم می‌شونذ:
دسته 1 آن دسته از مراجعینی هستند که هدفشان داشتن دندانهای زیباتر و با رنگی نزدیک به دندانهای خودشان است. این دسته از مراجعین تنها نیاز به تغییر شکل دندانهای خود دارند.
دسته 2 بیمارانی هستند که قصد زیباسازی دندانهای خود را دارند اما دندانهای آنها تغییر رنگ داده است؛ برای این دسته از بیماران علاوه بر تغییر شکل، باید ماده سرامیکی در نظر گرفته شود که بتواند رنگ زیرین خود که رنگ تغییر یافته دندان است را مخفی کند.
- بیماران دسته 1: از آنجایی که در این بیماران، هدف قرار دادن یک سطح خارجی زیباتر، بدون نیاز به هیچ گونه تغییر رنگی است، استفاده از سرامیک‌های فلدسپاتیک معمولی با توجه به ویژگی‌های ظاهری و اپتیکی که دارند می‌تواند نتیجه بسیار خوبی را در بر داشته باشد.
اندیکاسیون‌هایی که برای لمینت های سرامیکی با حداقل میزان تهاجم انجام می‌شود، شامل این موارد می‌شود:
1.اشکال در اندازه و یا فرم دندانها 2.بستن دیاستم 3.تراز کردن دندانهای قدامی 4.ناهنجاری‌های موضعی 5.فلوروزیس به همراه لکه‌های روی مینای دندان و بدشکلی دندانها.
میزان شدت و گسترش هریک از این عوامل باید مورد ارزیابی قرار گیرد زیرا این موارد اهداف درمانی را تعیین می‌کنند که علاوه بر اینکه با زیبایی فرد در ارتباط هستند، با بازگشت عملکرد صحیح دندانها نیز ارتباط دارند.
برای دستیابی به نتایج قابل پیش بینی‌تر، بهتر است روش‌های آماده سازی تهاجمی‌تری برای بیمار در نظر گرفته شود.
پرسلن فلدسپاتیک، زیبایی خوبی داشته و میزان شفافیت آن مانند دندانهای طبیعی است. سرامیست‌ها با استفاده از فرآیند لایه بندی و پخت، موفق به ساخت روکش‌هایی شده‌اند که از نظر ویژگی‌های اپتیکی (نوری) بسیار نزدیک به دندانهای طبیعی است.
از سرامیک‌های شیشه‌ای (لیتیوم دی سی لیکات ها مثل IPS) می‌توان در شرایطی استفاده کرد که خطر خمشی وجود دارد. در صورت استفاده از این ماده، ضخامت باید بیش از 0.8 میلی‌متر در نظر گرفته شود، البته به جز نواحی حاشیه‌ای که به تدریج می‌توانند تا ضخامت حاشیه 0.3 میلی‌متر نیز نازک شوند.
بنابراین در شرایطی که در آن بیش از 0.5 میلی‌متر فضای کار وجود دارد، به دلیل استحکام افزایش یافته و مقاومت بیشتر و همچنین وجود فضای کافی برای ایجاد زیبایی مورد نیاز، به جای سرامیک‌های فلدسپاتیک باید از سرامیک‌های شیشه‌ای (لیتیوم دی سیلیکات) استفاده شود. این مواد حتی در شرایطی که کمتر از 50 درصد مینای دندان باقی مانده باشد نیز اتصال خوبی را به دندان فراهم می‌کنند، هرچند در صورت انجام این کار، باید در لبه دندان مورد نظر حداقل 30 درصد از مینای دندان وجود داشته باشد.
- بیماران دسته 2: در این دسته از بیماران، تناوب متوسط تا شدید در رنگ دندانها دیده می‌شود که باید با ترمیم مناسب پوشانده شوند. در این مواقع، هم پرسلن و هم سمنت باید دارای درجات مختلفی از کدورت باشند تا بتوانند اختلاف رنگی دندانها را مخفی کنند؛ همین مسئله از طرفی دیگر می‌تواند مشکلاتی را برای دندانپزشکان در زمینه ایجاد اثرات اپتیکی مورد نظر از جمله میزان شفافیت و بازتاب نور دندانها ایجاد کند.
اما بازهم مواد مناسب برای استفاده در این شرایط، سرامیک‌ها هستند زیرا امکان انتخاب میزان شفافیت مواد سازنده را ارائه می‌دهند. سرامیک‌ها از شفاف تا خیلی مات متنوع هستند. به طور کلی هرچه ساختارهای ریز سرامیک شیشه‌ای‌تر(غیر کریستالی) باشد، سرامیک شفاف‌تر و هرچه کریستالی‌تر باشد، سرامیک مات‌تری خواهیم داشت. از جمله سایر فاکتورهای موثر در میزان شفافیت نیز می‌توان به اندازه ذرات، چگالی ذرات، ضریب شکست و تخلخل اشاره کرد.
یکی از مناسبترین انواع روکشهای تمام سرامیک، برای پوشاندن رنگ دندان زیرین، روکشهای زیرکونیومی هستند که در موارد بدرنگیهای شدید مورد استفاده قرار میگیرند. اطلاعات بیشتر راجع به انواع روکش را در مقاله انواع روکش دندان در اختیارتان قرار داده ایم.
مصاحبه با خانم دکتر سپهریان
سوال: خانم دکتر سپهریان یکی از سوالات متعددی که در مورد روکش دندان وجود داره اینه که روکش دندان سرامیکی بهتره یا معمولی؟
هر کدام از اینها استفاده‌ی خاص خود را در دندانپزشکی دارد. روکشهای معمولی یا پی‌اف‌ام معمولا از قدیم الایام برای دندانهای خلفی استفاده می‌شود ولی بزرگترین مشکلی این نوع روکش‌ها، اکسید آلیاژی است که در آن استفاده می‌شود که بعدا می‌تواند وارد لثه می‌شود و موجب تیره شدن لثه می‌شود کاری که معمولا در کلینیک انجام می‌دهیم استفاده از روکشهای سرامیکی برای زیبایی دندانها توصیه‌ی اول و آخر ماست، اما در جاهایی که بحث زیبایی چندان اهمیتی ندارد می‌توان از روکشهای معمولی استفاده کرد.
برای مطالعه بیشتر در مورد انواع روکش میتوانید به لینک زیر به قلم دکتر بهاره سپهریان مراجعه کنید:
سوال: هزینه‌ی روکش سرامیک دندان در سال 1401 چقدره؟
هزینه روکش سرامیک دندان از 3.5 تا 4.5 میلیون در سال 1401 است.
سوال: روکش سرامیکی دندان رو برای کدام دسته از بیماران بیشتر تجویز می‌کنید؟
بیشتر از روکش سرامیک برای آن دسته از مراجعینی استفاده می‌کنیم که دندانهای جلویی آنها دچار مشکل عمده و تخریب وسیعی شده‌اند و نیاز به درمان ترمیمی وسیع و تقویت و یا درمانهای زیبایی دارند.
