انجام درمان های زیبایی دندان های قدامی همیشه در لیست چالش های موجود در مطب های دندانپزشکی بوده است. همراه با تکامل مواد دندانپزشکی، گزینه های درمانی پیش رو در این زمینه نیز افزایش یافته است. هم اکنون علاوه بر پر کردن مستقیم با کامپوزیت رزین و روکش دندان PFM، روکش های سرامیکی و اینله و انله دندان نیز در دسترس هستند. در این شرایط، دندانپزشک و بیمار می توانند بهترین روش درمانی را از میان گزینه های متعددی که از ۱۵ تا ۲۰ سال پیش در دسترس قرار دارد انتخاب کنند.
روش درمانی مورد نظر هم بر اساس معیارهای زیبایی و هم بر اساس نیازهای درمانی بیمار برای فرد انتخاب می شود.
ترمیم دندان با استفاده از روکش لمینت سرامیکی از سال ۱۹۳۸ توسط چارلز پینکوس معرفی شده و از همان زمان تا کنون ثابت شده است که یک روش خوب برای درمان های زیبایی با دوام دندان های جلوی دهان است.
استفاده از لمینت سرامیکی روش محافظ کارانه تری نسبت به قرار دادن روکش دندان بوده و در طول ۱۵ سال استفاده بالینی، آمار بسیار خوب و موفقیت آمیزی را از خود به جای گذاشته است.
چرا روکش سرامیکی دندان محبوب است؟
سرامیک های دندانی به دلیل ثبات رنگ، زیست سازگاری (منظور عدم آسیب به بدن)، خواص مکانیکی و زیبایی عالی، موادی هستند که به صورت متداول در ترمیم های زیبایی دندان مورد استفاده قرار می گیرند. اگر بخواهیم واضح تر علت این همه محبوبیت را بیان کنیم باید بگوییم که در حال حاضر، ایده ی کاهش میزان تهاجمی بودن درمان های ترمیمی دندان (درمان های محافظه کارانه) باعث شده استفاده از روکش های دندان تمام سرامیکی روز به روز در حال افزایش باشد.
روکش سرامیکی دندان از چه ساخته می شود؟
برای ساخت روکش های سرامیکی دندان، از سه نوع سرامیک استفاده می‌شود:
- سرامیک های فلدسپاتیک
- شیشه سرامیک حاوی لوسیت
- شیشه سرامیک حاوی لیتیوم دی سیلیکات
انواع روکش های سرامیکی
روکش های سرامیکی بر اساس جنس و روش ساخت انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
- روکش زیرکونیا: روکش زیرکونیا از جنس اکسید زیرکونیوم ساخته می شود. در این روش، قالب گچی از دندان های بیمار تهیه می شود و روکش با استفاده از خمیر چینی لایه به لایه بر روی قالب تشکیل شده و سپس در کوره پخته می شود. این روکش دارای استحکام و مقاومت بالا است، اما شفافیت کمتری نسبت به روکش های دیگر دارد. روکش زیرکونیا بیشتر برای دندان های آسیابی استفاده می شود.
- روکش ایمکس (Emax): روکش ای ماکس از جنس لیتیوم دی سیلیکات ساخته می شود. در این روش، روکش با استفاده از روش ریختگی تهیه می شود. این روکش دارای شفافیت و زیبایی بالاست و بیشتر برای روکش کردن دندان های جلو و بهبود طرح لبخند استفاده می شود. استحکام آن کمتر از روکش زیرکونیا است.
- روکش کد کم (Cad/Cam): روکش کد کم، به دلیل زمان کوتاهی که برای آماده سازی آن نیاز است، برای کسانی که می خواهند به سرعت روکش دندان خود را دریافت کنند، مناسب است. تغییر رنگ در این نوع روکش ممکن نیست و فقط از یک بلوک تک رنگ استفاده می شود.
- روکش لومینیرز: روکش لومینیرز روکشی است که ضخامت کمتری نسبت به سایر روکش ها دارد. این روکش برای دندان های جلو مناسب است چون تراش دندان را به حداقل می رساند. قیمت آن بسیار بالاست، زیرا برای قالب گیری دندان و آماده سازی روکش به بهترین شکل، نتیجه اسکن دندان به آمریکا ارسال می شود.
- روکش بریلیانس: روکش بریلیانس نیز یکی از روکش های نازک است که استحکام بالا و زیبایی و شفافیت زیادی دارد. تراش دندان برای نصب این روکش بسیار کم است.
- پوشش پرسلین: پوشش پرسلین به عنوان اولین نوع روکش زیبایی دندان شناخته می شود. این نوع روکش که تقریبا صد سال پیش ساخته شد، از جنس سرامیک است.
- روکش های قدیمی یا پی اف ام (PFM): این روکش ها، به دلیل استفاده از فلز پایه زیر پوشش چینی، باعث تیره و کدر شدن دندان می شوند. علاوه بر این، حضور این فلز در انتهای روکش باعث تیرگی نواحی اطراف لثه می شود. همچنین، این نوع روکش ها دارای نقایصی مانند نیاز به تراش بیش از حد دندان هستند.
تفاوت انواع روکش سرامیکی دندان
تمامی این سرامیک ها از نظر خواص بصری و زیبایی، مانند دندان طبیعی هستند، اما خواص مکانیکی آنها با یکدیگر تفاوت دارند. مقاومت مکانیکی مواد استفاده شده در این روکش ها، هم برای طی کردن مراحل ساخت و هم برای مقاوم بودن در دهان فرد و انجام وظایف یک دندان طبیعی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
تکنیک های آماده سازی دندان برای قرار گرفتن روکش تمام سرامیکی می تواند بسته به نیازهای زیبایی بیمار، نوع روکش هایی که قرار است ساخته شوند، اندیکاسیون و موارد منع مصرف متفاوت باشد.
علت استفاده از روکش های تمام سرامیک دندان در دندانپزشکی
اندیکاسیون (دلیل استفاده از یک روش) این روش به حدی گسترش یافته است که هم اکنون از آن به طور رایج در کلینیک های دندانپزشکی استفاده می شود. اندیکاسیون های این روش شامل موارد زیر است:
- اصلاح به هم ریختگی های دندانی
- ایجاد تغییر در مورفولوژی (ریخت شناسی) ظاهر دندان های مبتلا به میکرودنشیا (کوچک بودن دندان) یا جا به جایی دندان ها (اصلاح بدفرمی های دندانی)
- وجود دیاستم (فاصله بین دندان ها) یا امبراژورهای (فضای خالی مثلثی بین دندان ها) انسیزال (لبه تیز چهار دندان قدامی بالا و پایین) ضعیف
- ترمیم شکستگی های انسیزال (لبه دندان های جلویی)
- ترمیم های وسیع دندان های قدامی
- تغییر مینای دندان
- اصلاح بد رنگی های دندانی
- اصلاح راهنمای قدامی دندان ها (anterior guidance)
- بازسازی تاج دندان های به شدت تخریب شده، دندان هایی که عصب کشی شده اند.
با وجود چنین تنوعی که در موقعیت های بالینی مختلف وجود دارد، اما تمام روکش های سرامیکی مورد استفاده آن طور که انتظار می‌رود عمل نخواهند کرد. یکی از مهمترین فاکتورهایی که برای موفقیت روکش سرامیکی دندان باید مورد توجه قرار گیرد، انتخاب مناسب نوع سرامیک مورد استفاده است.
در ادامه، در مورد نوع سرامیک هایی که در ساخت لمینت ها و روکش های سرامیکی استفاده می شوند و همچینین موارد استفاده از آنها صحبت خواهیم کرد.
برای بهبود وضعیت زیبایی دندان های قدامی با استفاده از روکش ها و لمینت سرامیکی، از انواع مختلفی از مواد سرامیکی استفاده می شود. پیش از بررسی اینکه بهترین انتخاب با توجه به وضعیت بالینی بیمار چیست، بهتر است نگاه مختصری به طبقه بندی مواد سرامیکی داشته باشیم.
سرامیک ها بر اساس دمای پخت، ترکیب و روشی که برای ساخت آنها استفاده می شود، در سه دسته طبقه بندی می شوند. طبقه بندی سرامیک ها بر اساس ترکیبشان به صورت زیر است:
- سرامیک های شیشه ای
- سرامیک های آلومینا
- سرامیک های زیرکونیا
دو فاکتور مهم در انتخاب نوع سرامیک مورد استفاده در ساخت روکش لمینت سرامیکی دخیل است: میزان باری که روکش تحت آن قرار می گیرد و میزان تغییر رنگ مورد نیاز (سایه لمینت) در ساخت روکش لمینت سرامیکی.
- میزان بار وارده بر روکش سرامیکی: هنگامی که بار وارد شده بر سرامیک زیاد باشد، برای ساخت روکش باید از موادی استفاده کنیم که مقاومت زیادی در برابر شکستگی دارند. در شرایط پر خطری که بار زیادی روی دندان قرار دارد (مانند دندان قروچه)، باید از سرامیک هایی با استحکام بالا مانند سرامیک های آلومینا یا زیرکونیا استفاده شود. سرامیک های زیرکونیا قوی تر از سایر روکش های سرامیکی بوده و می توانند به تقویت دندان هایی که ساختار ضعیفی دارند کمک کنند. در ساخت این روکش ها همان موادی استفاده می شود که در ساخت روکش دندان مورد استفاده قرار می گیرند. این مواد در برابر شکستگی بسیار مقاوم هستند. علاوه بر این موارد، به دلیل مات بودن این نوع سرامیک می توان به وسیله آن به خوبی بد رنگی دندان زیرین را پوشاند. پس از قرار دادن روکش های زیرکونیا باید به خوبی از آنها نگهداری شده و تقریبا هر ۱۰ سال یک بار تعویض شوند تا عملکرد و زیبایی خود را به خوبی حفظ کنند.
- تاثیر سایه بر انتخاب نوع سرامیک مورد استفاده در ساخت روکش لمینت سرامیکی: در لمینت پرسلن (روکش های لیتیوم دی سیلیکات مثل IPS-EMAX) ساختار دندان نگهدارنده یا مواد پایه ترمیم زیبایی به عنوان منبع اصلی رنگ نهایی روکش در نظر گرفته می شود. شفافیت یک پدیده طبیعی است که در میان سرامیک های مختلف متفاوت بوده و به طور کلی این میزان در سرامیک ها نسبت به مینای طبیعی دندان کمتر است. به همین دلیل، پزشکان در انتخاب سایه روکش سرامیکی که بتواند از نظر ظاهری مانند سایر دندان های مجاور باشد، به خصوص در شرایطی که دندان های مجاور تغییر رنگ داده باشند، با چالش مواجه خواهند شد. بنابراین برای از بین بردن اثرات نامطلوب، باید عواملی از جمله ضخامت سرامیک، نوع سرامیک، سایه و رنگ آن در تهیه روکش در نظر گرفته شود.
برای انتخاب صحیح نوع سرامیک در زمینه رنگ، بیماران به دو دسته تقسیم می شوند:
- دسته ۱ آن دسته از مراجعینی هستند که هدفشان داشتن دندان های زیباتر و با رنگی نزدیک به دندان های خودشان است. این دسته از مراجعین تنها نیاز به تغییر شکل دندان های خود دارند.
از آنجایی که در این بیماران، هدف قرار دادن یک سطح خارجی زیباتر، بدون نیاز به هیچ گونه تغییر رنگی است، استفاده از روکش سرامیکی فلدسپاتیک معمولی با توجه به ویژگی های ظاهری و اپتیکی که دارند می تواند نتیجه بسیار خوبی را در بر داشته باشد.
اندیکاسیون هایی که برای لمینت های سرامیکی با حداقل میزان تهاجم انجام می شود، شامل این موارد می شود:
- اشکال در اندازه و یا فرم دندان ها
- بستن دیاستم
- تراز کردن دندان های قدامی
- ناهنجاری های موضعی
- فلوروزیس به همراه لکه های روی مینای دندان و بدشکلی دندان ها.
میزان شدت و گسترش هریک از این عوامل باید مورد ارزیابی قرار گیرد زیرا این موارد اهداف درمانی را تعیین می کنند که علاوه بر اینکه با زیبایی فرد در ارتباط هستند، با بازگشت عملکرد صحیح دندان ها نیز ارتباط دارند.
برای دستیابی به نتایج قابل پیش بینی‌تر، بهتر است روش های آماده سازی تهاجمی تری برای بیمار در نظر گرفته شود.
پرسلن فلدسپاتیک، زیبایی خوبی داشته و میزان شفافیت آن مانند دندان های طبیعی است. سرامیست‌ها با استفاده از فرآیند لایه بندی و پخت، موفق به ساخت روکش هایی شده‌اند که از نظر ویژگی های اپتیکی (نوری) بسیار نزدیک به دندان های طبیعی است.
از سرامیک های شیشه ای (لیتیوم دی سی لیکات ها مثل IPS) می توان در شرایطی استفاده کرد که خطر خمشی وجود دارد. در صورت استفاده از این ماده، ضخامت باید بیش از ۰.۸ میلی متر در نظر گرفته شود، البته به جز نواحی حاشیه ای که به تدریج می توانند تا ضخامت حاشیه ۰.۳ میلی‌متر نیز نازک شوند.
بنابراین در شرایطی که در آن بیش از ۰.۵ میلی متر فضای کار وجود دارد، به دلیل استحکام افزایش یافته و مقاومت بیشتر و همچنین وجود فضای کافی برای ایجاد زیبایی مورد نیاز، به جای سرامیک های فلدسپاتیک باید از سرامیک های شیشه‌ای (لیتیوم دی سیلیکات) استفاده شود. این مواد حتی در شرایطی که کمتر از ۵۰ درصد مینای دندان باقی مانده باشد نیز اتصال خوبی را به دندان فراهم می کنند، هرچند در صورت انجام این کار، باید در لبه دندان مورد نظر حداقل ۳۰ درصد از مینای دندان وجود داشته باشد.
- دسته ۲ بیمارانی هستند که قصد زیباسازی دندان های خود را دارند اما دندان های آنها تغییر رنگ داده است. برای این دسته از بیماران علاوه بر تغییر شکل، باید ماده سرامیکی در نظر گرفته شود که بتواند رنگ زیرین خود که رنگ تغییر یافته دندان است را مخفی کند.
در این دسته از بیماران، تناوب متوسط تا شدید در رنگ دندان‌ها دیده می شود که باید با ترمیم مناسب پوشانده شوند. در این مواقع، هم پرسلن و هم سمنت باید دارای درجات مختلفی از کدورت باشند تا بتوانند اختلاف رنگی دندان ها را مخفی کنند. همین مسئله از طرفی دیگر می تواند مشکلاتی را برای دندانپزشکان در زمینه ایجاد اثرات اپتیکی مورد نظر از جمله میزان شفافیت و بازتاب نور دندان ها ایجاد کند.
اما بازهم مواد مناسب برای استفاده در این شرایط، سرامیک ها هستند زیرا امکان انتخاب میزان شفافیت مواد سازنده را ارائه می دهند. سرامیک ها از شفاف تا خیلی مات متنوع هستند. به طور کلی هرچه ساختارهای ریز سرامیک شیشه‌ای تر (غیر کریستالی) باشد، سرامیک شفاف تر و هرچه کریستالی تر باشد، سرامیک مات تری خواهیم داشت. از جمله سایر فاکتورهای موثر در میزان شفافیت نیز می توان به اندازه ذرات، چگالی ذرات، ضریب شکست و تخلخل اشاره کرد.
یکی از مناسب ترین انواع روکش سرامیکی برای پوشاندن رنگ دندان زیرین، روکش های زیرکونیومی هستند که در موارد بدرنگی های شدید مورد استفاده قرار می گیرند. اطلاعات بیشتر راجع به انواع روکش را در مقاله انواع روکش دندان در اختیارتان قرار داده ایم.
مراحل ساخت و جایگذاری
در ادامه، مراحل اصلی انجام ساخت و جایگذاری روکش سرامیکی دندان را بررسی خواهیم کرد:
- معاینه قبل از نصب روکش سرامیکی:
مرحله اول در انجام روکش سرامیکی، معاینه توسط دندانپزشک است. بهتر است ابتدا بهترین دندانپزشک زیبایی را پیدا کنید تا تشخیص دهد که آیا می توانید از روکش سرامیکی استفاده کنید یا خیر. در این مرحله، دندانپزشک مشکلات دندان را بررسی می کند و براساس وضعیت آنها تصمیم می گیرد.
- آماده سازی دندان برای روکش سرامیکی:
مرحله دوم در انجام لمینت دندان سرامیکی، آماده سازی دندان است. در این مرحله، دندانپزشک قسمتی از دندان را تراش می دهد و براساس آن یک قالب از ساختار دندان تهیه می شود. این قالب برای ساخت روکش دندان سرامیکی استفاده می شود و به همین منظور برای ساخت آن، به آزمایشگاه فرستاده می شود.
در صورتی که تراش دندان در این مرحله زیاد باشد یا شکل دندان پس از تراش نامناسب باشد، دندانپزشک تا مراجعه بعدی شما و جایگذاری روکش از یک قالب موقت برای دندانتان استفاده می کند.
- جایگذاری روکش سرامیکی:
در این مرحله، دندانپزشک ممکن است به میزان کمتری دندان را تراش کند و یا سطح آن را تا برقراری اتصال بهتر خراش دهد. پس از اطمینان حاصل شدن از قرارگیری صحیح روکش بر روی دندان، آنها با استفاده از مواد ویژه به دندان متصل می شوند و با استفاده از اشعه نوری اتصال محکمی را ایجاد می کنند. این کار باعث می شود تا روکش در برابر ضربات و فشارهای مختلف جدا نشود.
مقدار تراش دندان ها در روکش سرامیکی
میزان تراشیدن دندان به نوع روکشی که برای دندان انتخاب می شود، بستگی دارد. البته، در صورتی که دندان را قبلا ترمیم و عصب کشی کرده باشید، شرایط ممکن است متفاوت باشد و متخصص سعی می کند تا میزان تراشیدن دندان را کاهش دهد.
روکش های تمام سرامیک در مقابل لمینت دندان مقدار تراش بیشتری نیاز دارند.
طول عمر روکش سرامیکی
طول عمر روکش سرامیکی به نحوه استفاده و نگهداری صحیح آن وابسته است. پس بهتر است همواره به نکاتی مانند رعایت بهداشت دهان و استفاده صحیح از روکش های سرامیکی توجه کنید تا ماندگاری و دوام بیشتری از آنها برخوردار شوید.
مهم است بدانید که هیچ یک از انواع روکش های دندان، از جمله روکش های سرامیکی، طول عمر بیشتری نسبت به روکش های تمام فلزی ندارند.
مراقبت های بعد از جایگذاری
بعد از جایگذاری روکش سرامیکی، لازم است مراقبت هایی را رعایت نمایید:
- عمل جویدن با طرف مقابل دهان: بهتر است وقتی غذا را می جوید، آن را با طرف مقابل دهان (طرفی که دندان روکش شده، ندارد) جویده شود و فشار را به سمت دندان روکش شده، کاهش دهید.
- پرهیز از مواد غذایی چسبناک: از مصرف آدامس، کارامل و مواد دیگری که قابلیت چسبندگی دارند، باید اجتناب شود.
- اجتناب از دندان قروچه: برای جلوگیری از شکستن یا جابجایی روکش موقت، باید از ورود فشار ناشی از دندان قروچه خودداری کنید.
- پرهیز از مواد غذایی سخت: مصرف خوراکی ها و مواد غذایی سخت که ممکن است روکش را از محل خارج کنند یا آن را بشکنند، باید به حداقل برسد.
- تمیز کردن دندان ها با نخ: هنگام تمیز کردن دندان، نخ را به جای بالا کشیدن، به آرامی در فضای بین دندان ها حرکت دهید. با بالا کشیدن نخ، ممکن است روکش را از محل خود خارج کنید.
- تمیز کردن دندان با مسواک: هنگام تمیز کردن دندان، مسواک را به آرامی بر روی دندان بکشید، حرکت محکم و سریع مسواک می تواند روکش موقت را از جای خود خارج کند.
عوارض احتمالی روکش سرامیکی
عوارض روکش دندان شامل موارد زیر است:
- عفونت زیر روکش دندان: این اتفاق معمولا زمانی رخ می دهد که دهان قبل از نصب روکش به درستی تمیز نشده باشد و باقیمانده ها و ذرات کوچکی که می توانند عفونت را ایجاد کنند، در ناحیه دندان باقی بمانند.
- حساسیت و آلرژی به روکش دندان: برخی از افراد ممکن است به مواد استفاده شده در روکش دندان حساسیت داشته باشند. این حساسیت معمولا در مدت کوتاهی رفع می شود و در صورت لزوم، متخصص پروتز از داروهای ضد حساسیت استفاده می کند. همچنین، حساسیت به انواع روکش ها نیز ممکن است متفاوت باشد.
- پوسیدگی و خراب شدن ناشی از روکش دندان: اگر روکش دندان به درستی در محل قرار نگیرد، میکروب ها و ذرات غذایی می توانند زیر آن نفوذ کنند و باعث پوسیدگی دندان شوند. به همین دلیل، توصیه می شود عمل روکش دندان را به دندانپرشک متخصص بسپارید تا از کیفیت کار اطمینان حاصل شود.
- نامناسب بودن اندازه روکش: روکش دندان باید در ارتفاع و عرض مناسب باشد. اگر روکش بلند یا کوتاه باشد، مشکلاتی ایجاد خواهد شد. همچنین، فاصله بین روکش دندان و دندان های مجاور نیز باید مناسب باشد تا غذایی زیر آن گیر نکند.
- لق شدن روکش دندان: روکش دندان بعد از نصب نباید حرکت کند. اما اگر به درستی نصب نشود، ممکن است لق شود و بیمار برای نصب مجدد روکش دندان باید مراجعه کند.
- فاصله بین روکش دندان و لثه: در حالت طبیعی، روکش دندان باید با لثه هماهنگ باشد. اما گاهی اوقات فاصله بین روکش دندان و لثه بوجود می آید. این موضوع علاوه بر ظاهر نامناسب، مشکلاتی مانند گیر کردن غذا و پوسیدگی دندان را ایجاد می کند.
- عدم تطابق فک ها: اگر ارتفاع روکش دندان با دندان های دیگر مطابقت نداشته باشد، مشکل در تطابق فک ها بوجود می آید. در نتیجه، فشار بیشتری روی دندان ها اعمال می شود و همچنین فاصله بین روکش و لثه افزایش می یابد.
پس از نصب روکش دندان، ممکن است درد و حساسیت موقت را تجربه کنید. اما اگر این درد به مدت طولانی ادامه یابد، احتمالا دلیل آن مشکل دیگری است که نیاز به مراجعه به دندانپزشک برای بررسی وضعیت دندان و روکش دارد.
به طور کلی، اگر مراقبت های لازم را رعایت کنید، روکش دندان دردی ایجاد نخواهد کرد. در هر صورت، اگر با هرگونه درد غیرطبیعی یا عدم راحتی پس از نصب روکش مواجه شدید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید تا شما را راهنمایی کند و وضعیت روکش را بررسی کند.
پوسیدگی می تواند به مینای دندانی زیر روکش آسیب برساند که در نتیجه سبب آسیب دیدن روکش دندان می شود. همچنین، فشار قوی به دندان روکش شده، مانند خوردن غذای سخت یا دندان قروچه نیز ممکن است باعث آسیب دیدن روکش شود. لذا، مراقبت و نگهداری مناسب از دندان ها و روکش دندان در پیشگیری از آسیب های احتمالی بسیار مهم است.
مایعات تیره مانند قهوه، چای، نیکوتین و سایر مواد رنگین می توانند به مرور زمان باعث لکه شدن روکش دندان شوند. این لکه ها معمولا ناشی از رسوب مواد رنگی در سطح روکش دندان است.
برخی از غذاهای چسبنده به روکش سرامیکی دندان می چسبند. اگر غذا به روکش سرامیکی دندان چسبیده و به طور منظم تمیز نشود، می تواند به مشکلات دندانی منجر شود.
